Γιώργος Πίττας

Γιατί φούσκωσε το χρέος;

Σήμερα το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι 321 δις ευρώ και αναλογεί στο 174% του ΑΕΠ. Το Μάρτη του 2009 λίγο πριν ψηφιστεί το πρώτο μνημόνιο ήταν 310 δις ευρώ και περίπου στο 120% του ΑΕΠ, ποσοστό-όριο που αποτέλεσε και την αφορμή για τον ερχομό της τρόικας ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ και των μνημονίων.

Μέσα σε πέντε χρόνια συνεχούς άγριας λιτότητας και ταυτόχρονης συρρίκνωσης του ΑΕΠ, η τρόικα και οι τροϊκανές κυβερνήσεις «πέτυχαν» να αυξήσουν το χρέος κατά 54% σε ποσοστό του ΑΕΠ και σε 11 δις ευρώ σε απόλυτους αριθμούς.

Πρόκειται για μια παταγώδη αποτυχία για την οποία οι Σαμαροβενιζέλοι τολμάνε ακόμα να πανηγυρίζουν. Μια αποτυχία που γίνεται απόλυτη αν σκεφτεί κανείς ότι μέσα σε αυτό το διάστημα έγιναν τουλάχιστον δύο επιμηκύνσεις, καθώς και ένα «κούρεμα» του χρέους το Μάρτη του 2012.

Εξηγείται πολύ εύκολα αυτή η εκτίναξη του χρέους. Αρκεί να δει κανείς τα ποσά που δανείστηκε η Ελλάδα μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια και συνόδευαν όλες τις μνημονιακές συμφωνίες: Με το πρώτο μνημόνιο την άνοιξη του 2010 η Ελλάδα δανείστηκε 110 δις από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Το 2011 ακολούθησε ένα ακόμα πακέτο δανεισμού, 130 ακόμα δις ευρώ. Σήμερα, το συνολικό ποσό που δανείστηκε το ελληνικό κράτος μέσα στην πενταετία έχει ξεπεράσει τα 250 δις ευρώ, με αποτέλεσμα την εκτίναξη του δημόσιου χρέους.

Πού πήγαν τα δανεικά;

Εδώ και πέντε χρόνια κάθε φορά που η τρόικα ανοίγει την κάνουλα για μια νέα «εκταμίευση» μερικών δις ευρώ -για την ακρίβεια λίγο πριν το κάνει- υπάρχει μια περίοδος τρομοκρατίας και νέων μέτρων που “πρέπει” να εφαρμοστούν, αλλιώς «δεν θα δοθούν οι συντάξεις».

Η αλήθεια είναι ότι ούτε ένα ευρώ από αυτά τα 250 δις που έχει δανειστεί το ελληνικό κράτος τα τελευταία πέντε χρόνια δεν έχει καταλήξει σε συντάξεις, μισθούς, νοσοκομεία, σχολεία, δημόσια έργα κλπ. Με τον ένα άλλο ή τον άλλο τρόπο όλα καταλήγουν στις τράπεζες.

Σύμφωνα με τον πρόσφατο κρατικό προϋπολογισμό την τελευταία πενταετία το ελληνικό κράτος έχει πληρώσει στις τράπεζες 165 δις ευρώ για την εξυπηρέτηση τόκων και χρεολυσίων. Δηλαδή -όπως ακριβώς έγινε και με εκατομμύρια νοικοκυριά- δανείζεται και φορτώνεται νέους τόκους για να πληρώνει τους παλιούς.

Ας δούμε τώρα, πόσα δις ευρώ έχουν πάει τα τελευταία έξι χρόνια στην «διάσωση», «ανακεφαλαιοποίηση» κλπ των ελληνικών τραπεζών. Σύμφωνα με το περιοδικό Unfollow ο αριθμός τους υπολογίζεται στα 210 δις ευρώ. Αναλυτικά:

«Με το νόμο 3723/2008 θεσπίζεται η χρηματοδότηση των τραπεζών με συνολικό ποσό 28 δις. Με το νόμο 3845/2010 χορηγήθηκαν άλλα 15 δις στις τράπεζες με τη μορφή εγγυήσεων. Με το νόμο 3864/2010 χορηγούνται ως εγγυήσεις άλλα 10 δις στα τραπεζικά ιδρύματα. Με το νόμο 3872/2010 δίνονται επιπλέον 25 δις με τη μορφή κρατικών εγγυήσεων στις τράπεζες. Με το νόμο 3965/2011 χορηγούνται 30 δις στις τράπεζες με τη μορφή εγγυήσεων από το κράτος. Με πράξη νομοθετικού περιεχομένου στις 14 Σεπτεμβρίου 2011 χορηγούνται άλλα 30 δις ευρώ στις τράπεζες επίσης με τη μορφή εγγυήσεων. Με το νόμο 4031/2011 δίνονται στους τραπεζίτες με τη μορφή εγγυήσεων επιπλέον 30 δις ευρώ. Με πράξη νομοθετικού περιεχομένου τον Ιούνιο του 2012 χορηγούνται στους τραπεζίτες 18 δις ευρώ που παρείχε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μετά το PSI («κούρεμα» κρατικών ομολόγων). Με το νόμο 4046/2012 συμφωνήθηκε να λάβουμε δάνεια από το ΕΤΧΣ (EFSF) για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η ανακεφαλοποίηση πραγματοποιήθηκε μέσα στο 2013 και στοίχισε στο ελληνικό δημόσιο το ποσό των 25,5 δις ευρώ».

Οι λαοί και οι τραπεζίτες

Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι Σαμαροβενιζέλοι στην προεκλογική τους εκστρατεία ενάντια σε όσους υποστηρίζουν την διαγραφή του δημόσιου χρέους είναι ότι αυτό αφορά κατά κύριο λόγο κράτη. «Είναι τα λεφτά των φορολογούμενων ευρωπαίων» λέει αυτή η φιλολογία, «δεν πρέπει να γίνουμε μπαταχτσήδες». Πρόκειται για ψέματα.

Καταρχήν, τα κράτη - ανάμεσα σε αυτά και το ελληνικό- δεν διόγκωσαν το χρέος τους λόγω «κοινωνικών παροχών» αλλά επειδή φορτώθηκαν τα χρέη των καπιταλιστών. Ακολουθώντας το παράδειγμα των ΗΠΑ το 2008, μέσα στην τελευταία πενταετία τα κράτη της ΕΕ έχουν προχωρήσει σε απανωτές διασώσεις στον τραπεζικό τομέα και αγορές ομολόγων από τον ιδιωτικό τομέα που μεταφράζονται σε εκατοντάδες δις ευρώ.

Με αυτόν τον τρόπο τα χρέη των καπιταλιστών φορτώνονται συστηματικά στην πλάτη των εθνικών κρατών (καλπάζοντας προς το 100% του ΑΕΠ στα κράτη της ευρωζώνης και πολύ πάνω από το «όριο» του 120% σε χώρες όπως η Ιταλία) και αυτά με τη σειρά τους τα φορτώνουν στην εργατική τάξη, τους ανέργους, τους αγρότες, τα υπόλοιπα φτωχά στρώματα της κοινωνίας.

Δεύτερον, το ελληνικό δημόσιο το διάστημα 1985-2009, πριν ξεκινήσουν τα μνημόνια είχε ήδη πληρώσει για τοκοχρεολύσια 622 δις ευρώ. «Δώσαμε», που λέει και ο λαός.

Τρίτον, όπως ξέρουμε και από την εμπειρία μας εδώ στην Ελλάδα, κράτος δεν σημαίνει οι πολίτες του. Τα 25 και πάνω δις ευρώ ανά έτος που πληρώνει κατά μέσο όρο τα τελευταία χρόνια σε τοκοχρεολύσια το ελληνικό κράτος δεν καταλήγουν σε αυξήσεις στους μισθούς στην Γαλλία ή στην Γερμανία, αλλά στους τραπεζίτες και τους βιομήχανους που εκπροσωπεί η ΕΕ και το ΔΝΤ.

Η “επιμήκυνση” δεν είναι λύση

Όσο πλησιάζουν οι εκλογές στην Ελλάδα ανοίγει η συζήτηση για το χρέος. Όχι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και αρθρογράφοι από τους Financial Times μέχρι τον Guardian θεωρούν ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο, και προτείνουν αναδιαπραγμάτευση και «κούρεμα». Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ να γίνει διάσκεψη για το χρέος, όπως έγινε το 1953 για τη Γερμανία, έχει πυροδοτήσει δηλώσεις όπως του Ιρλανδού υπουργού Οικονομικών «ότι δεν απορρίπτει την ιδέα μιας ευρωπαϊκής διάσκεψης, στην οποία θα συζητηθεί το ελληνικό, το ιρλανδικό, το ισπανικό και το πορτογαλικό χρέος».

Την επανεξέταση του χρέους ζήτησε με επιστολή του στους ευρωπαίους ηγέτες πρόσφατα και ο ΣΕΒ. Kεντρικοί τραπεζίτες της Γαλλίας και της Αυστρίας έκαναν λόγο για ελάφρυνση του ελληνικού χρέους μέσω επιμήκυνσης της αποπληρωμής του. Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Ρέγκλινγκ, σύμφωνα με την ΕφΣυν «τόνισε ότι η συζήτηση για κάποια ελάφρυνση του ελληνικού χρέους μπορεί να ανοίξει αν συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις και η εφαρμογή των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί με την τρόικα». Αλλοι βέβαια, όπως, οι Φινλανδοί, δηλώνουν ότι δεν θα δεχθούν καμιά ελάφρυνση.

Η «λύση» της επιμήκυνσης του χρέους, στην οποία φαίνεται να συγκλίνουν οδηγεί στην αύξηση και επ’ αόριστον διαιώνισή του. Αξίζει να θυμίσουμε ότι μέσα στα χρόνια των μνημονίων έχουν ήδη γίνει τουλάχιστον δύο επιμηκύνσεις αποπληρωμής των δανείων και ομολόγων που λήγουν, που όχι μόνο δεν ελάφρυναν, αλλά βοήθησαν στο μεγάλωμα του χρέους.

Το ίδιο λάθος είναι η «λύση» του κουρέματος. Σε μια τέτοια περίπτωση, η συνέχιση της αποπληρωμής του χρέους, που εν τέλει θα θεωρηθεί από τους δανειστές «βιώσιμο», δεν πρόκειται να φέρει καμιά αλλαγή στην καταστροφή που έχουν φέρει τη μνημόνια. Αντίθετα θα φέρει νέα μνημόνια. Και το ένα τρίτο του χρέους να κουρέψουν (με τη λογική ότι όλα δεν θα τα πάρουν ποτέ) πάλι το χρέος θα είναι πάνω από το 120% του ΑΕΠ και θα έχει σαν αντάλλαγμα την συνέχιση της λιτότητας.

Σήμερα έχουμε την εμπειρία τι εννοούν οι «δανειστές» κούρεμα, το PSI το 2012. Τότε, το ελληνικό δημόσιο «διέγραψε» περίπου 80 δις για να δανειστεί άλλα 130, αυξάνοντας τελικά το χρέος! Οι ιδιώτες πέταξαν από πάνω τους τα ομόλογα, τα οποία ανέλαβε το ελληνικό κράτος για να τα φορτώσει σε ασφαλιστικά ταμεία, νοσοκομεία, σχολές, λίγο πριν τα κουρέψει. 13 δις ευρώ έχασαν δια παντός τα ταμεία με αυτό το «κούρεμα», σε αντίθεση με την χασούρα των τραπεζών που αμέσως αναχρηματοδοτήθηκαν.

Μονομερείς ενέργειες

Δεν σταματάνε οι Γεωργιάδηδες να κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι «θα καταστρέψει την χώρα» αν τολμήσει να καταργήσει τα μνημόνια και δεν σταματάνε εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ να διαβεβαιώνουν ότι δεν θα προχωρήσουν σε μονομερείς ενέργειες.

Γίνεται, όμως, να καταργηθούν τα μνημόνια χωρίς μονομερείς ενέργειες; «Είναι το ισοδύναμο μιας διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην εργοδοσία και το σωματείο , όπου οι συνδικαλιστές δηλώνουν προκαταβολικά ότι δεν θα φύγουν από το διάλογο ούτε θα προχωρήσουν σε απεργίες, ελπίζοντας έτσι να κερδίσουν την καλή θέληση της άλλης πλευράς» σημείωνε αμέσως μετά τις εκλογές του 2012 το περιοδικό Σοσιαλισμός από τα Κάτω ακριβώς την περίοδο που ο Δραγασάκης έριχνε το σύνθημα για «βίαια ωρίμανση» του ΣΥΡΙΖΑ.

H αλήθεια είναι ότι οι κυβερνήσεις Παπανδρέου, Παπαδήμου και Σαμαρά δεν σταμάτησαν ούτε για μια στιγμή να δείχνουν την καλή τους θέληση στους λεγόμενους «δανειστές». Και αυτοί σαν άπληστοι τοκογλύφοι που είναι, ούτε ένα τόσο δα ανταλλαγματάκι ελάφρυνσης για τα μάτια του κόσμου.

Η τάξη των τραπεζιτών και των σαμαροβενιζέλων είναι γεμάτη από μονομερείς ενέργειες. Παράδειγμα, η προχθεσινή εγκατάλειψη

της ελάχιστης ισοτιμίας του ελβετικού φράγκου με το ευρώ, που θα πληρώσουν εκατοντάδες χιλιάδες κάτοχοι στεγαστικών δανείων –και στην Ελλάδα- για την οποία ο κεντρικός τραπεζίτης της Ελβετίας, Thomas Jordan, δήλωσε: «Εάν αποφασίσεις να βγεις από μια τέτοια πολιτική, πρέπει να ξαφνιάσεις τις αγορές».

Όποιος θέλει να καταργήσει τα μνημόνια, θα πρέπει να ετοιμάζει τον κόσμο σε αυτήν την κατεύθυνση και όχι να τον μπερδεύει μοιράζοντας αυταπάτες ότι θα καταφέρει να «αλλάξει την Ευρώπη», δηλαδή τραπεζίτες, το ίδιο αδίστακτους με τον κ. Jordan.

Πού θα βρούμε τα λεφτά;

«Καλά όλα αυτά, αλλά αν σταματήσουμε να πληρώνουμε το χρέος και κόψει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τη χρηματοδότηση, υπάρχουν άλλες πηγές για να καλυφθούν οι ανάγκες;» τίθεται το ερώτημα.

Υπάρχουν, είναι η απάντηση. Καταρχήν, τα λεφτά που δίνει η ΕΚΤ στο ελληνικό κράτος δεν πάνε για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, αλλά για την κάλυψη των τόκων παλαιότερων δανείων και τη συνέχιση επ’ αόριστον της τοκογλυφίας.

Η απάντηση σε αυτήν την τοκογλυφία είναι η στάση πληρωμών και η διαγραφή του χρέους. Πρακτικά σημαίνει να δεσμεύσουμε τα τοκισμένα λεφτά που μας δίνουν οι τραπεζίτες (για να πληρώσουμε τους παλαιότερους τόκους), προκειμένου να μπορέσουμε να καλύψουμε αμέσως τις αυξημένες ανάγκες στην Παιδεία, την Υγεία, την Πρόνοια. Μια καλή αρχή είναι τα 5,7 δις για τόκους και 16 δις για χρεολύσια που προβλέπει ο προϋπολογισμός του 2015. Πρόκειται για ένα στόχο που μπορεί να γίνει πράξη μόνο με την κρατικοποίηση όλων των ιδιωτικών τραπεζών που το κράτος έχει χρυσοπληρώσει, χωρίς αποζημίωση των τραπεζιτών και την επιβολή εργατικού ελέγχου, ξεκινώντας από την ίδια την Τράπεζα της Ελλάδας.

Φορολογήστε τους πλούσιους

Η φορολόγηση των κερδών είναι μια άλλη πηγή. Σύμφωνα με το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, η διατήρηση των υψηλών τιμών σε συνδυασμό με τη μεγάλη μείωση των μισθών, είχαν σαν αποτέλεσμα τα μικτά κέρδη (κέρδη, τόκοι, πρόσοδοι προ φόρων) να έχουν ελάχιστη πτώση στην διάρκεια της κρίσης: 79 δις ευρώ μικτά κέρδη το 2009, 75 δις το 2010, 73 δις το 2011, 74 δις το 2012, 73 δις το 2013, ενώ μέχρι το τέλος του 2015 αναμένεται να επανέλθουν στα επίπεδα που ήταν το 2009, πριν τα μνημόνια (βλέπε στον πίνακα, δίπλα). Μόνο, το 2013 οι 500 πιο κερδοφόρες ελληνικές επιχειρήσεις είχαν καθαρά κέρδη προ φόρων 7,6 δις.

Το ίδιο διάστημα χάθηκαν 904.000 θέσεις εργασίας, πάνω από 1 εκατομμύριο μακροχρόνια άνεργοι έχουν δει το εισόδημά τους να είναι σταθερά στο μηδέν, 800.000 υπολογίζονται οι απλήρωτοι εργαζόμενοι - και όσοι ακόμα εξακολουθούν να πληρώνονται στον ιδιωτικό τομέα έχουν δει τους μισθούς τους να κατρακυλάνε στο 50%.

Είναι προφανές ότι ούτε όλοι μαζί τα φάγαμε, ούτε όλοι μαζί τα πληρώνουμε. Η απαίτηση είναι να ανεβούν και οι μισθοί στα επίπεδα του 2009, να γυρίσουν πίσω στις δουλειές τους όλοι όσοι απολύθηκαν. Να πληρώσουν οι καπιταλιστές όλα τα χρωστούμενα -τι πιο δίκαιο, να καταβληθούν άμεσα τα 8,2 δις ευρώ που σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΙΚΑ χρωστάνε οι 300 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας στα ταμεία, για να πληρωθούν οι συντάξεις; Τι πιο δίκαιο από το να φορολογηθούν τα κέρδη; Τι πιο δίκαιο, αν το αρνηθούν, να πάρουν τον έλεγχο των εργοστασίων, των ξενοδοχείων, των πλοίων, των ακινήτων οι ίδιοι οι εργαζόμενοι;

Εργατικός έλεγχος

Η διαγραφή και η άρνηση αποπληρωμής του δημόσιου χρέους πάνε πακέτο με την έξοδο από την ευρωζώνη και την ΕΕ.

Υπάρχουν πολλές ενστάσεις απέναντι σε αυτήν την προοπτική και από τα κόμματα των μνημονίων, αλλά και τον ηγετικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ που την αντιμετωπίζουν σχεδόν σαν βλασφημία.

«Ήδη έχουμε μια εσωτερική υποτίμηση με τα μνημόνια. Αν φύγουμε από το ευρώ δεν θα σημάνει αυτό μια νέα, εξωτερική αυτή τη φορά, υποτίμηση;» λέει μια τέτοια ένσταση, « δεν θα χτυπήσει ακόμα περισσότερο την ήδη χτυπημένη αγοραστική δύναμη ο πληθωρισμός; Δεν θα οδηγήσει αυτό σε ελλείψεις και αύξηση της τιμής στο πετρέλαιο, τα φάρμακα, σε βασικά είδη που θα πρέπει να προμηθευτούμε από το εξωτερικό;»

Το λάθος, άλλοτε ηθελημένο άλλοτε αθέλητο που κάνουν, όσοι θέτουν αυτές τις ενστάσεις είναι ότι αντιμετωπίζουν τα εκάστοτε οικονομικά μέτρα, τους οικονομικούς συνασπισμούς ή τη νομισματική πολιτική, λίγο πολύ σαν φυσικά φαινόμενα, που οι λαοί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα πέρα από το να τα υπομένουν.

Τα πράγματα βέβαια δεν είναι έτσι. Τα μνημόνια, η λιτότητα, η εξυπηρέτηση του χρέους, το κοινό νόμισμα ή η υποτίμηση έχουν υποκείμενο, την άρχουσα τάξη. Αποτελούν τις αλληλοσυγκρουόμενες πολλές φορές, πρωτοβουλίες μιας άρχουσας τάξης τραπεζιτών και των βιομηχάνων που, προκειμένου σε συνθήκες οικονομικής κρίσης να εξασφαλίσουν τα κέρδη τους, τσακίζουν την εργατική τάξη και τα φτωχά στρώματα της κοινωνίας.

Μια βδομάδα πριν τις εκλογές, κάποια τμήματα της ευρωπαϊκής άρχουσας τάξης θα ήθελαν τον ευνουχισμό του ΣΥΡΙΖΑ με μια απλή επιμήκυνση χρέους, κάποια άλλα δεν θα είχαν πρόβλημα με ένα grexit, κάποια άλλα πιστεύουν στην διατήρηση της ενότητας της ευρωζώνης και κάποια άλλα στην διάλυσή της. Όμως το τελευταίο πράγμα που έχουν στο μυαλό τους είναι ο απλός κόσμος.

Πρωτοβουλίες

Σκίσιμο των μνημονίων σημαίνει ανατροπή βήμα το βήμα κάθε πρωτοβουλίας που θα πάρουν οι καπιταλιστές σε Ελλάδα και Ευρώπη δίνοντας τις απαντήσεις από την σκοπιά της εργατικής τάξης και αναλαμβάνοντας τις δικές μας πρωτοβουλίες.

Λιτότητα μέχρι τελικής πτώσης για το χρέος λέει η τρόικα; Διαγραφή του χρέους απαντάμε εμείς. Με έξοδο από το ευρώ και σταμάτημα της χρηματοδότησης από την ΕΚΤ και το ΔΝΤ απειλούν οι «δανειστές»; Με έξοδο από το ευρώ και την ΕΕ και κρατικοποίηση των τραπεζών κάτω από εργατικό έλεγχο εμείς - ώστε να εξασφαλίσουμε ότι τα κεφάλαια δεν θα διαφύγουν στο εξωτερικό.

Με απολύσεις και μειώσεις μισθών απειλεί η εργοδοσία; ΑΠΕΡΓΙΑ, να γυρίσουν όλοι οι απολυμένοι στις δουλειές τους και αυξήσεις στους μισθούς, εμείς. Με λοκ άουτ απειλούν τα αφεντικά; Με κατάληψη και εργατικό έλεγχο απαντάμε ξανά εμείς: της φαρμακοβιομηχανίας για να έχουμε φάρμακα, των ναυπηγείων για να έχουμε μετακίνηση, της κόκα κόλα για να έχουμε αναψυκτικά, της χαλυβουργίας για να έχουμε μέταλλο, των τσιμέντων για να έχουμε δρόμους, των εταιριών ανακύκλωσης για να έχουμε περιβάλλον κ.ο.κ

Με οικονομικό στραγγαλισμό απειλούν οι «δανειστές»; Με άπλωμα του εργατικού ελέγχου παντού, εμείς: στις μονάδες παραγωγής και στις αποθήκες για να αντιμετωπίσουμε τους κερδοσκόπους και τους μαυραγορίτες, στα ξενοδοχεία, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, την ακτοπλοΐα, τους στόλους των εφοπλιστών, για να εξασφαλίσουμε συνάλλαγμα.

Με κυρώσεις απειλούν οι πρώην εταίροι; Με την κινητοποίηση και την υλική συμπαράσταση της εργατικής τάξης μέσα στις ίδιες τους τις χώρες απαντάμε εμείς, βάζοντας βόμβα στα θεμέλια της ΕΕ των τραπεζιτών, του ρατσισμού και του πολέμου, απλώνοντας το μικρόβιο του κινήματος και της ανόδου της Αριστεράς που ήδη έχει χτυπήσει την Ελλάδα και την Ισπανία σε όλη την Ευρώπη.

Η αντικαπιταλιστική ανατροπή είναι η μόνη διέξοδος που έχουμε σήμερα απέναντι σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση της λιτότητας και των μνημονίων, απέναντι σε μια «πολιτισμένη Ευρώπη» που 70 χρόνια μετά το σφαγείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ξερνάει ξανά φτώχια, επεμβάσεις, πόλεμο, ρατσισμό και ισλαμοφοβία, θρέφοντας στον κόρφο της νέους επίδοξους Χίλτερ σαν την Λεπέν και τον Μιχαλολιάκο.